Dodatkowe uprawnienia spadkowe po śmierci współmałżonka

Kilka tygodni temu zmarł mój mąż. Nie sporządził testamentu. Czy prawdą jest, że współmałżonek zmarłego ma prawo do większej części spadku, z tego powodu, że mieszkał ze spadkodawcą w chwili śmierci? Spadek dziedziczą również dzieci zmarłego, które jednak nie utrzymywały z nim kontaktu.

Jeśli chodzi o wielkość udziału spadkowego sensu stricto to nie ma znaczenia okoliczność czy współmałżonek mieszkał razem ze spadkodawcą, czy osobno. Dziedziczenie następuje z mocy ustawy i polega na tym, że w pierwszej kolejności do spadku powołane są dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek, dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

Dla małżonka, a czasem również innych osób, przewiduje się jednak pewne uprawnienia dodatkowe. Małżonek i inne osoby bliskie spadkodawcy, które mieszkały z nim do dnia jego śmierci, są uprawnione do korzystania w ciągu trzech miesięcy od otwarcia spadku z mieszkania i urządzenia domowego w zakresie dotychczasowym. Rozrządzenie spadkodawcy wyłączające lub ograniczające to uprawnienie jest nieważne. Otwarcie spadku następuje z chwilą śmierci spadkodawcy. Regulacja ta daje więc pewien okres bezpieczeństwa mieszkaniowego m.in. dla małżonka, niezależnie od innych spadkowych regulacji.

Co więcej, małżonek dziedziczący z ustawy w zbiegu z innymi spadkobiercami, wyjąwszy zstępnych spadkodawcy, którzy mieszkali z nim razem w chwili jego śmierci, może żądać ze spadku ponad swój udział spadkowy przedmiotów urządzenia domowego, z których za życia spadkodawcy korzystał wspólnie z nim lub wyłącznie sam. W tym więc sensie współmałżonek zmarłego w pewnych sytuacjach może otrzymać nieco większą część spadku niż np. drugi spadkobierca ustawowy. Wynika to z art. 939 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 ze zm.). W przepisach nie znajdziemy definicji terminu "przedmioty urządzenia domowego". W grę mogą wchodzić różne rzeczy - zarówno wyposażenie audio-wideo, jak również meble czy inne elementy wystroju wnętrz. Chodzi jednak tylko o te przedmioty, z których współmałżonek (spadkobierca) korzystał bądź współkorzystał. Pojęcie "ponad swój udział" oznacza, że uprawnienie to przysługuje niezależnie od udziału, który taki małżonek posiada w spadku po zmarłym. Trzeba jednak pamiętać, że uprawnienie to nie przysługuje małżonkowi, jeżeli wspólne pożycie małżonków ustało za życia spadkodawcy. Niemniej jednak samo tylko oddzielne zamieszkiwanie nie przesądza jeszcze o jakiejkolwiek separacji małżonków (ustaniu ich pożycia).