Naprawienie szkody w procesie karnym

W siedzibie naszego przedsiębiorstwa doszło do włamania, wskutek którego zbito szybę i uszkodzono część wyposażenia. Policji udało się ustalić sprawcę i wszczęto postępowanie o jego ukaranie. Czy poza zawiadomieniem o przestępstwie powinniśmy dokonać jeszcze jakichś dodatkowych czynności?

Niezależnie od tego, czy przestępstwo popełniono wobec osoby fizycznej, osoby prawnej czy innych podmiotów, w przypadku gdy ich dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo, są one pokrzywdzonymi. Status pokrzywdzonego wynika z art. 49 § 1 Kodeksu postępowania karnego (Dz. U. z 1997 r. nr 89, poz. 555 ze zm.). Pokrzywdzony może korzystać z przysługujących mu uprawnień, które służyć mogą nie tylko doprowadzeniu do skazania sprawcy czynu, ale także złagodzenia konsekwencji jego popełnienia. Niezależnie bowiem od działań policji bądź prokuratury, Czytelnik jako pokrzywdzony ma możliwość złożenia wniosku o zobowiązanie sprawcy przestępstwa do naprawienia szkody.

Obowiązek naprawienia szkody został określony w art. 46 Kodeksu karnego (Dz. U. z 1997 r. nr 88, poz. 553 ze zm.). W razie skazania sąd może orzec, a na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej orzeka, obowiązek naprawienia, w całości albo w części, wyrządzonej przestępstwem szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. O obowiązku naprawienia szkody orzeka sąd w procesie karnym, stosując jednak przepisy prawa cywilnego. Rozwiązanie takie jest korzystne dla Czytelnika jako poszkodowanego, może bowiem przyspieszyć proces uzyskania odszkodowania od sprawcy, a w przypadku orzeczenia przez sąd obowiązku naprawienia szkody w całości spowoduje, iż nie wystąpi konieczność pozywania sprawcy w odrębnym procesie cywilnym. Wniosek o nałożenie na sprawcę obowiązku naprawienia szkody pokrzywdzony oraz prokurator mogą złożyć aż do zamknięcia przewodu sądowego na rozprawie głównej.

Chcąc brać aktywny udział w procesie karnym i mieć na niego wpływ, Czytelnik może także niezależnie od wniosku o zobowiązanie sprawcy do naprawienia szkody, złożyć wniosek w przedmiocie działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Wniosek taki złożyć można do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej. Oskarżyciel posiłkowy może uczestniczyć w procesie, np. składając wnioski. Uczestnictwo w procesie pokrzywdzonego działającego w charakterze oskarżyciela posiłkowego jest jego uprawnieniem i jest często spotykane w praktyce.

Dodatkową zaletą orzeczenia przez sąd obowiązku naprawienia szkody w procesie karnym jest zwiększenie szans na uzyskanie należności, zwłaszcza w przypadku zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności. Brak spełnienia tego obowiązku przez skazanego skutkuje bowiem zazwyczaj koniecznością odbycia kary pozbawienia wolności (tzw. zarządzeniem wykonania kary), co w większości wypadków skutkuje dobrowolnym wykonaniem przez skazanego obowiązku naprawienia szkody.