Błędne informacje o wartości spadku

Rok temu zmarł mój ojciec. Nie miałem z nim kontaktu od kilkunastu lat, jednak nie zostałem wydziedziczony. Nabycie spadku nastąpiło z mocy ustawy, przeze mnie i moje rodzeństwo. Zdecydowałem się spadek odrzucić. Sądziłem, że majątek ojca jest niewielki, a miałem też informację o jego dużych długach. Okazało się jednak, że spadek ma znaczną wartość. Czy mogę zmienić złożone wcześniej oświadczenie i spadek przyjąć?

Nabycie spadku następuje z chwilą jego otwarcia, czyli śmierci spadkodawcy. Jednakże definitywne "potwierdzenie" tego faktu następuje poprzez złożenie przez spadkobiercę stosownego oświadczenia (w sądzie bądź przed notariuszem) albo też na skutek upływu czasu. Brak oświadczenia w terminie 6 miesięcy od dowiedzenia się o powołaniu do spadku jest równoznaczne z jego przyjęciem wprost (czyli z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe). Jednoznacznie w tej kwestii wypowiadają się przepisy - oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie może być odwołane. Wynika to z art. 1018 § 2 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2017 r. poz. 459 ze zm.).

Może się zdarzyć, że oświadczenie zostanie złożone pod wpływem błędu czy groźby. W takim przypadku stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli. Podobnie w sytuacji, gdy pod wpływem błędu bądź groźby nie złożono żadnego oświadczenia. Kluczowe jest to, na jakiego rodzaju błędy można się powołać - chodzi o błąd istotny. Niewątpliwie błędem takim nie jest nieznajomość przedmiotu spadku, pozostająca w związku przyczynowym z niedołożeniem przez spadkobiercę należytej staranności w ustaleniu rzeczywistego stanu majątku spadkowego.

Oznacza to, że poprzestanie na pozbawionym jakichkolwiek konkretnych podstaw przypuszczeniu, dotyczącym stanu majątku spadkowego, nie może być uznane za błąd istotny, lecz za lekkomyślność. Jeśli taką postawę przyjął spadkobierca, który nie podjął wysiłku, aby zweryfikować stan majątku spadkodawcy, wówczas taka okoliczność nie może być uznana za podstawę uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli na podstawie przepisów o wadach oświadczenia woli. Nie będzie też błędem prawnie doniosłym złożenie oświadczenia pod wpływem wadliwych, błędnych pobudek czy motywów (np. spadkobierca sądził, że drugi spadkobierca jest osobą mało majętną - co okazało się nieprawdą - i z tego powodu odrzucił spadek, by ten otrzymał większą część majątku). Inaczej będzie w sytuacji, gdy błędne przeświadczenie o wartości spadku wynikać będzie np. z przekazywania przez pozostałych spadkobierców nieprawdziwych informacji.

W sytuacji gdy wymagane przesłanki są spełnione, wówczas uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem, a spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.