Wymagalność roszczenia o zachowek

Po śmierci mamy odbyła się sprawa spadkowa, na którą rodzeństwo przyniosło testament mamy. Zgodnie z jego treścią spadek w równych częściach został przyznany mojej siostrze i bratu, ja natomiast nie zostałam w nim ujęta. Z tego co wiem, to przysługuje mi prawo do zachowku. Od pewnego czasu staram się taki zachowek uzyskać, jednak rodzeństwo twierdzi, że jeszcze nie ustaliło wartości spadku. Kiedy zachowek powinien mi zostać wypłacony?

Jeśli w testamencie nie doszło do wydziedziczenia, Czytelniczce przysługuje zachowek. Uprawnienie do zachowku przysługuje m.in. zstępnym spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jest małoletni, wartość zachowku wynosi 2/3 wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach jest to 1/2 wartości tego udziału.

Z opisu sprawy wynika, że Czytelniczce przysługuje zachowek w wysokości 1/6 wartości spadku. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, czy w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Do rzadkości należy sytuacja, gdy spadkodawca w testamencie wskazuje termin, w którym spadkobiercy powinni zrealizować roszczenie o zachowek. Brak takiej informacji nie oznacza jednak, że mogą działać dowolnie. Uprawnienie do zachowku wynika bezpośrednio z przepisów i powinno się stosować do niego reguły określone w ustawie, które mają na celu ochronę uprawnionego do zachowku. Powyższe oznacza, że w zakresie wymagalności zachowku zastosowanie znajduje art. 455 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2017 r. poz. 459 ze zm.). W myśl tego przepisu, jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.

Właściwe określenie terminu wymagalności roszczenia o wypłatę zachowku ważne jest również z uwagi na przedawnienie. W myśl przepisów następuje ono w ciągu pięciu lat, licząc od ogłoszenia testamentu (art. 1007 § 1 K.c.). Niemniej w doktrynie przyjmuje się, że sformułowanie zawarte we wspomnianym przepisie powinno być tak odczytywane, aby wiodło do rozstrzygnięć uwzględniających słuszny interes uprawnionych do zachowku. Tym samym początek biegu przedawnienia roszczenia o zachowek liczony od chwili wymagalności tego roszczenia powinno się ustalać dla każdego przypadku osobno.

Warto pamiętać, że wniesienie pozwu z żądaniem zapłaty zachowku przerywa bieg przedawnienia roszczenia o zachowek, nawet jeżeli ostatecznie żądana kwota okaże się wyższa od sformułowanej w pozwie.