Kurator dla osoby niepełnosprawnej

Moja mama cierpi na demencję starczą. Potrzebna jest jej pomoc, ale jej stan nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia, nawet częściowego. Czy jest inna prawna możliwość ustanowienia dla niej pomocy przy prowadzeniu jej spraw?

TAK. Obok instytucji ubezwłasnowolnienia, która ze względu na wiążące się z nią konsekwencje jest uregulowana w sposób bardzo restrykcyjny i stosowana jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach, formą wsparcia dla osób chorych, wymagających pomocy przy prowadzeniu ich spraw może być ustanowienie kuratora dla osoby niepełnosprawnej. Kuratelę tę reguluje art. 183 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (Dz. U. z 2012 r. poz 788), według którego dla osoby niepełnosprawnej ustanawia się kuratora, jeżeli osoba ta potrzebuje pomocy do prowadzenia wszelkich spraw albo spraw określonego rodzaju lub do załatwienia poszczególnej sprawy. Zakres obowiązków i uprawnień kuratora określa sąd opiekuńczy. Kuratelę uchyla się na żądanie osoby niepełnosprawnej, dla której była ustanowiona.

Pojęcie niepełnosprawności należy w omawianym kontekście rozumieć szeroko i obejmować nim wszelkie stany organizmu, które wyłączają lub poważnie ograniczają możliwość zajmowania się przez daną osobę swoimi sprawami. Można tu zatem mówić zarówno o kalectwie, jak innych długotrwałych chorobach, a także niedołęstwie fizycznym i psychicznym spowodowanym np. starością. Jako niepełnosprawność kwalifikuje się wobec tego również osłabienie władz umysłowych wywołane wiekiem, które jednak nie jest chorobą psychiczną.

Kuratora ustanawia sąd na wniosek osoby niepełnosprawnej, ewentualnie - za jej zgodą - na wniosek organizacji pozarządowej działającej na rzecz ochrony praw osób niepełnosprawnych. Jeśli osoba ta nie jest w stanie złożyć wniosku lub wyrazić zgody, sąd może ustanowić kuratora z urzędu. Kuratorem powinna być wybrana w pierwszej kolejności osoba wskazana we wniosku niepełnosprawnego, w dalszej kolejności jego krewny lub inna osoba bliska. Sąd określając zakres uprawnień i obowiązków kuratora, również kieruje się głównie treścią wniosku. Zakres ten może obejmować zarówno pomoc przy prowadzeniu spraw związanych z zarządem majątkiem, jak i spraw osobistych.

Kurator ustanowiony dla osoby niepełnosprawnej nie staje się jej przedstawicielem ustawowym. Jego zadaniem jest niesienie pomocy podopiecznemu, a nie działanie za niego. Oznacza to, że osoba, dla której ustanowiono kuratora, w przeciwieństwie do osoby ubezwłasnowolnionej, zachowuje pełną zdolność do czynności prawnych. Może ona zatem, jeśli uzna to za stosowne, udzielić kuratorowi odpowiedniego pełnomocnictwa. Żądanie uchylenia kurateli złożone przez osobę, wobec której ją orzeczono, jest dla sądu wiążące.