Zarządzanie majątkiem wspólnym z ograniczeniami

W naszym małżeństwie obowiązuje ustrój wspólności majątkowej. Od pewnego czasu nie mogę dojść do porozumienia z mężem w zakresie spraw dotyczących naszego majątku - ile powinniśmy oszczędzać, jakie rzeczy można sprzedać, na co przeznaczać zarobione pieniądze. Dodatkowo pojawił się problem uzależnienia męża od alkoholu i obawiam się, że jego postępowanie może doprowadzić nawet do naszego bankructwa. Czy istnieje możliwość formalnego ograniczenia męża w zakresie zarządzania naszym majątkiem, także w odniesieniu do jego pensji?

TAK. Przepisy przewidują taką możliwość. W ustroju wspólności majątkowej każdy z małżonków ma prawo do samodzielnego zarządzania majątkiem wspólnym (poza pewnymi wyjątkami). Samodzielność nie oznacza jednak dowolności. Małżonkowie winni bowiem współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego i o zobowiązaniach. Samodzielność jest jednak ograniczona. Małżonek może sprzeciwić się czynności zarządu majątkiem wspólnym zamierzonej przez drugiego małżonka, z wyjątkiem czynności w bieżących sprawach życia codziennego lub zmierzającej do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny albo podejmowanej w ramach działalności zarobkowej. Zatem poza najbardziej istotnymi czynnościami dla życia rodzinnego (np. obciążenie czy sprzedaż nieruchomości) każdy małżonek może działać samodzielnie, będąc jednocześnie "kontrolowany" przez współmałżonka.

Takie rozwiązania niewątpliwie mogą rodzić ryzyko różnego rodzaju nadużyć (skoro do ważności czynności prawnej nie jest wymagana zasadniczo zgoda współmałżonka). Z tego powodu przewiduje się instytucje, które służą przeciwdziałaniu sytuacjom, gdy na skutek niewłaściwego zachowania współmałżonka miałoby ucierpieć dobro rodziny. W myśl przepisów, jeżeli jeden z małżonków odmawia zgody wymaganej do dokonania czynności, albo jeżeli porozumienie z nim napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, drugi małżonek może zwrócić się do sądu o zezwolenie na dokonanie czynności. Sąd udziela zezwolenia, jeżeli dokonania czynności wymaga dobro rodziny. Co więcej, z ważnych powodów sąd może na żądanie jednego z małżonków pozbawić drugiego małżonka samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym. Może również postanowić, że na dokonanie czynności, dla ważności których wymagana jest zgoda współmałżonka, zamiast niej będzie potrzebne zezwolenie sądu. Wynika to z art. 40 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (Dz. U. z 2015 r. poz. 2082 ze zm.).

Ograniczenie czy wyłączenie współmałżonka z prawa do zarządzania majątkiem wspólnym wymaga przedstawienia konkretnych dowodów, które obiektywnie będą potwierdzać zarzuty małżonka. Muszą one dotyczyć kwestii istotnych z punktu widzenia dobra całej rodziny.