Dorobek małżeński w ustroju rozdzielności majątkowej

Kilka lat temu zawarłam z mężem umowę o ustanowieniu rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków. W tamtym czasie każde z nas prowadziło własne firmy i chcieliśmy możliwie ograniczyć wzajemnie ryzyko z tym związane. Niedługo ma zakończyć się nasza sprawa o separację. Mąż twierdzi, że konieczne będzie rozliczenie, tj. wyrównanie naszych dorobków. Czy jest zgodne z prawem domaganie się ode mnie zapłaty jakiejś kwoty, gdy mój majątek ma mniejszą wartość niż męża?

Kluczowe dla wyjaśnienia wątpliwości Czytelniczki jest zrozumienie istoty ustroju majątkowego, który przez kilka lat obowiązywał w jej małżeństwie. Nie była to bowiem zwykła rozdzielność majątkowa. Ustrój ten od zwykłej rozdzielności wyróżnia instytucja tzw. dorobku.

Dorobkiem każdego z małżonków jest wzrost wartości jego majątku po zawarciu umowy majątkowej.

Jeżeli umowa majątkowa nie stanowi inaczej, przy obliczaniu dorobków pomija się przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem umowy majątkowej i wymienione w art. 33 pkt 2, 5-7, 9 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (Dz. U. z 2017 r. poz. 682) oraz przedmioty nabyte w zamian za nie. Dolicza się natomiast wartość darowizn dokonanych przez jednego z małżonków, z wyłączeniem darowizn na rzecz wspólnych zstępnych małżonków oraz drobnych zwyczajowo przyjętych darowizn na rzecz innych osób, usług świadczonych osobiście przez jednego z małżonków na rzecz majątku drugiego małżonka oraz nakładów i wydatków na majątek jednego małżonka z majątku drugiego małżonka.

Czym innym zatem jest dorobek, a czym innym majątek małżonka. Może zdarzyć się, że małżonek z ogólnie mniejszym majątkiem w jakimś okresie uzyskał większy dorobek (bo np. miał lepiej płatną pracę). I odwrotnie, drugi małżonek, mimo że majątek ma większy, może mieć mniejszy dorobek (np. z powodu zaprzestania pracy zawodowej i zajmowania się domem i dziećmi). Jest to o tyle istotne, że po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonek, którego dorobek jest mniejszy niż dorobek drugiego małżonka, może żądać wyrównania dorobków przez zapłatę lub przeniesienie prawa. Innymi słowy, może się zdarzyć, że zobowiązanym do zapłaty (wyrównania) będzie małżonek posiadający mniejszy majątek (choć większy dorobek).

Jedynie z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków. Niemniej takim ważnym powodem na pewno nie może być wyłącznie fakt, że majątek małżonka, na którym ciąży obowiązek wyrównania, jest mniejszy. Chodzi tu wyłącznie o takie zdarzenia, gdy małżonek posiadający mniejszy dorobek dopuścił się jakiegoś rażącego zachowania bądź gdy zaistniały inne szczególne zdarzenia (np. brak przyrostu dorobku wynikał z wygodnictwa, trwonienia majątku, niepodejmowania pracy mimo możliwości itp.).